طرح توجیهی فنی اقتصادی (امکان‌سنجی) احداث واحد بنزن و تولوئن از بنزین پیرولیز

تاریخ انجام پروژه : شهریور 1403

این گزارش در رابطه با طرح توجیهی احداث واحد بنزن و تولوئن از جریان خوراک بنزین پیرولیز به میزان 80 هزار تن در سال توسط مؤسسه مطالعات انرژی سبحان مورد ارزیابی قرار گرفته شده است. همچنین بنزین با اکتان 88 تا 92 و نیز سوخت کوره از محصولات جانبی این طرح می‌باشند.

فرآیند تولید بنزن و تولوئن از خوراک بنزین پیرولیز

بنزن (Benzene):

بنزن امروزه بیش‌تر به‌عنوان یک ماده‌ی واسطه به‌منظور تولید ترکیب‌های شیمیایی دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد. ترکیباتی همچون اتیل بنزن، کیومن و سیکلوهگزان که در تولید انواع چسب‌ها، رزین‌ها و پلاستیک‌ها به کار گرفته می‌شوند.
اطلاعات به‌دست آمده از نشریات بین‌المللی نشان می‌دهد که ظرفیت جهانی بنزن بیش از 78 میلیون تن در سال‌های اخیر بوده و پیش‌بینی می‌شود این میزان طی 5 سال آینده افزایش یابد. بزرگ‌ترین منطقه صادرکننده و واردکننده جهان، منطقه آسیای شمال شرقی بوده است و پیش‌بینی می‌شود طی سال‌های آتی همین روند ادامه داشته باشد.

بررسی بازار داخلی نشان می‌دهد که از سال 1390 ظرفیت تولید بنزن در کشور ثابت بوده و با توجه به درصد پایین پیشرفت طرح‌های تعریف شده در این حوزه (منبع: شرکت ملی صنایع پتروشیمی)، پیش‌بینی‌ می‌شود طی سال‌های آتی نیز ظرفیت تولید بنزن در کشور ثابت بماند. در سال 1402، حدود 548 هزار تن بنزن با نرخ عملیاتی 77 درصد تولید شده است

تولوئن (Toluene):
مهمترین و اساسی‌ترین کاربرد تولوئن کاربرد آن به‌عنوان ماده پیشرو و اولیه در تولید بنزن است. استفاده دیگر آن به این صورت است که با افزودن این ماده در ترکیب بنزن و زایلن ترکیبی به نام تولوئن-دییزوسایانید ساخته می‌شود که کاربرد وسیع در صنایع شیمیایی دارد.

براساس منابع خارجی، مجموع ظرفیت جهانی تولوئن در سال‌های اخیر بیش از 54 میلیون تن بوده و انتظار می‌رود ظرفیت جهانی این محصول در سال‌های آتی افزایش یابد. همچنین بیشترین مصرف تولوئن جهان در سال‌های اخیر مختص به منطقه شمال شرق آسیا با سهم 57 درصدی بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که حدود 8 درصد از تولوئن تولید شده در دنیا صادر می‌شود و بزرگترین صادرکنندگان تولوئن جهان در سال‌های اخیر، کشورهای شمال شرقی آسیا بوده‌اند.

مجموع ظرفیت تولوئن ایران در سال 1402، بیش از 276 هزار تن بوده و با در نظر گرفتن طرح‌های موجود در راستای تولید تولوئن، انتظار می‌رود مجموع ظرفیت تولوئن کشور در سال 1403 به 542.6 هزار تن برسد. نرخ عملیاتی تولید تولوئن در سال 1402 در ایران برابر با 64% بوده است که سهم قابل توجه آن صادر گردیده است (منبع: گمرک جمهوری اسلامی ایران).
در گزارش حاضر به‌منظور انجام طرح توجیهی احداث واحد بنزن و تولوئن از بنزین پیرولیز (Pyrolysis Gasoline – Pygas) از فرآیندی استفاده می‌شود که از تکنولوژی تقطیر استخراجی برای بازیابی بنزن و تولوئن از برش C6/C7 که از بنزین پیرولیز تصفیه هیدروژنی شده به‌دست آمده، استفاده می‌کند. در این‌جا تکنولوژی تقطیر استخراجی Morphylane شرکت UHDE به‌کار گرفته می‌شود. حلال مورد استفاده، n-formylmorphiline خالص است. شبیه‌سازی‌ها نشان می‌دهد حلال خالص به اندازه کافی برای جداسازی پارافین‌های C8 که به‌همراه تولوئن در برش بنزن تولوئن C6C7 تقطیر می‌شوند، مؤثر نیست. لذا افزودن 4% وزنی آب به حلال، عملکرد جداسازی را بهبود می‌دهد (با این هزینه که سیرکولاسیون حلال افزایش می‌یابد). ولی هم‌چنان محدودیت‌هایی برای رسیدن به تولوئن با خلوص 99% وجود دارد. برخی روش‌های تقطیر استخراجی که به‌صورت تجاری وجود دارند ادعا می‌کنند می‌توانند بنزن و تولوئن خالص تولید کنند. به‌ هرحال، در این گزارش از روش wet Morphyline استفاده شده است.
نتایج ارزیابی مالی طرح توجیهی (امکان‌سنجی) احداث واحد تولید بنزن و تولوئن از خوراک بنزین پیرولیز نشان از توجیه اقتصادی مناسب پروژه می‌دهد. نرخ بازدهی داخلی (IRR) این طرح 26.43 درصد و ارزش فعلی خالص (NPV) نیز معادل 23.76 میلیون دلار ارزیابی شده است. دوره بازگشت سرمایه نیز در هر حالت نرمال 3.27 سال و حالت دینامیک 5.02 سال خواهد بود.

_{خلاصه ارزیابی مالی طرح احداث واحد بنزن و تولوئن از بنزین پیرولیز}

عنوان	مقدار
ظرفیت تولید	80 هزار تن در سال
هزینه سرمایه‌گذاری کل (CAPEX)	43.6 میلیون دلار
هزینه عملیاتی کل (OPEX)	48.91 میلیون دلار
درآمد پروژه	59.66 میلیون دلار
ارزش فعلی خالص (NPV)	23.76 میلیون دلار
نرخ بازدهی داخلی (IRR)	26.43 درصد
نرخ بازدهی داخلی سهامدار(IRRE)	44.71 درصد
بازگشت سرمایه نرمال	3.27 سال
بازگشت سرمایه دینامیک	5.02 سال